Uchodźca to osoba, która:
- przebywa poza granicami państwa, którego jest obywatelem lub które jest miejscem dawnego stałego zamieszkania,
- żywi uzasadnioną obawę przed prześladowaniem z powodu swojej rasy, religii, narodowości, przynależności do określonej grupy społecznej lub z powodu przekonań politycznych,
- nie może lub nie chce z powodu tych obaw korzystać z ochrony tego państwa lub nie chce do niego powrócić.
Cudzoziemcowi może być nadany w Rzeczpospolitej Polskiej status uchodźcy w rozumieniu Konwencji Genewskiej i Protokołu Nowojorskiego, o ile nie posiada on już tego statusu nadanego w innym państwie, które zapewnia mu rzeczywistą ochronę. Cudzoziemca ubiegającego się o status uchodźcy w Polsce obowiązują przepisy prawa polskiego, a w szczególności Ustawa o Cudzoziemcach i Kodeks Postępowania Administracyjnego, a także ratyfikowane przez polski rząd konwencje.
Decyzję o nadaniu cudzoziemcowi statusu uchodźcy podejmuje na wniosek cudzoziemca Szef Urzędu do Spraw Cudzoziemców po przeprowadzeniu stosownego postępowania. Postępowanie może zakończyć się na 3 sposoby:
- odmowa nadania statusu uchodźcy i zgody na pobyt tolerowany, cudzoziemiec może odwołać się od tej decyzji (do Rady do Spraw Uchodźców),
- przyznanie zgody na pobyt tolerowany, który zrównuje w prawach cudzoziemca
z obywatelem Polski, tzn. daje uprawnienia do pomocy społecznej, ubezpieczenia zdrowotnego, bezpłatnej nauki oraz do podjęcia legalnej pracy, - przyznanie statusu uchodźcy, który daje te same prawa, co zgoda na pobyt tolerowany. Ponadto uchodźca otrzymuje Genewski dokument podróży. Oprócz otrzymania wspomnianych uprawnień uchodźca zostaje objęty rocznym programem integracyjnym, w ramach którego otrzymuje świadczenia na utrzymanie i naukę języka polskiego.
Pomoc przysługuje cudzoziemcom, którzy uzyskali na terenie Rzeczypospolitej Polskiej:
- status uchodźcy lub
- ochronę uzupełniającą,
- przybywają na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie zezwolenia na pobyt czasowy udzielany w związku z okolicznością, o której mowa w art. 159 ust. 1 pkt 1 lit. c lub d ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach.
Pomocy dla cudzoziemca udziela starosta właściwy ze względu na miejsce zamieszkania cudzoziemca na wniosek złożony do starosty, za pośrednictwem powiatowego centrum pomocy rodzinie, w terminie 60 dni od dnia uzyskania przez cudzoziemca w Rzeczypospolitej Polskiej statusu uchodźcy lub ochrony uzupełniającej lub uzyskania przez niego zezwolenia na pobyt czasowy udzielonego w związku z okolicznością, o której mowa w art. 159 ust. 1 pkt 1 lit. c lub d ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach.
Wniosek powinien zawierać:
- pisemną deklarację o zamiarze zamieszkania na terenie określonego województwa,
- pisemne oświadczenie, że z podobnym wnioskiem cudzoziemiec nie zwrócił się
na terenie innego województwa, - pisemne oświadczenie o gotowości przystąpienia do uzgodnionego programu integracji.
W przypadku cudzoziemca, który uzyskał w Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy do wniosku należy dołączyć kopie:
- decyzji o nadaniu statusu uchodźcy,
- dokumentu podróży przewidzianego w Konwencji Genewskiej,
- karty pobytu wydanej w związku z nadaniem statusu uchodźcy.
W przypadku cudzoziemca, który uzyskał w Rzeczypospolitej Polskiej ochronę uzupełniającą, do wniosku należy dołączyć kopie:
- decyzji o odmowie nadania statusu uchodźcy, w której udzielono cudzoziemcowi ochrony uzupełniającej,
- karty pobytu wydanej w związku z udzieleniem ochrony uzupełniającej.
W przypadku cudzoziemca, który przybywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie zezwolenia na pobyt czasowy udzielonego w związku z okolicznością, o której mowa w art. 159 ust. 1 pkt 1 lit. c lub d ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach, do wniosku należy dołączyć kopie:
- decyzji o zezwoleniu na pobyt czasowy udzielonym w związku z okolicznością, o której mowa w art. 159 ust. 1 pkt 1 lit. c lub d ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r.
o cudzoziemcach, - karty pobytu wydanej w związku z uzyskaniem zezwolenia na pobyt czasowy udzielonego w związku z okolicznością, o której mowa w art. 159 ust. 1 pkt 1 lit. c lub d ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach.
Cudzoziemiec dołącza do wniosku także inne dokumenty będące w jego posiadaniu, które mogą pomóc w opracowaniu programu integracji.
Pomoc dla cudzoziemca przysługuje począwszy od miesiąca kalendarzowego, w którym cudzoziemiec złożył wniosek.
Pomoc dla cudzoziemca, który przebywał w ośrodku dla cudzoziemców w rozumieniu ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przysługuje, począwszy od miesiąca kalendarzowego, w którym cudzoziemiec opuścił ośrodek.
Pomocą dla cudzoziemca obejmuje się małoletnie dziecko na czas realizowania indywidualnego programu integracji przez jego przedstawiciela ustawowego.
Pomoc małoletniemu cudzoziemcowi przebywającemu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej bez przedstawiciela ustawowego, który uzyskał w Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy lub ochronę uzupełniającą, zapewnia starosta właściwy ze względu na miejsce pobytu małoletniego.
Pomocy dla cudzoziemca udziela się w okresie nie dłuższym niż 12 miesięcy i obejmuje ona:
- miesięczne świadczenia pieniężne na osobę przeznaczone na:
-
- a) utrzymanie, w szczególności na pokrycie wydatków na żywność, odzież, obuwie, środki higieny osobistej oraz opłaty mieszkaniowe,
- b) pokrycie wydatków związanych z nauką języka polskiego;
- opłacanie składki na ubezpieczenie zdrowotne określonej w ustawie z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych;
- pracę socjalną;
- poradnictwo specjalistyczne, w tym poradnictwo prawne, psychologiczne i rodzinne;
- udzielanie informacji oraz wsparcia w kontaktach z innymi instytucjami, w szczególności z instytucjami rynku pracy, ze środowiskiem lokalnym oraz organizacjami pozarządowymi;
- inne działania wspierające proces integracji cudzoziemca.
Pomoc dla cudzoziemca jest realizowana w ramach indywidualnego programu integracji, uzgodnionego między powiatowym centrum pomocy rodzinie a cudzoziemcem, określającego wysokość, zakres i formy pomocy, w zależności od indywidualnej sytuacji życiowej cudzoziemca i jego rodziny, oraz zobowiązania:
- powiatowego centrum pomocy rodzinie do:
-
- a) udzielania cudzoziemcowi informacji dotyczącej pomocy określonej w programie oraz warunkach jej wstrzymania lub odmowy udzielenia,
- b) współdziałania z cudzoziemcem oraz wspierania go w kontaktach ze środowiskiem lokalnym, w tym w nawiązaniu kontaktu z właściwym dla miejsca zamieszkania cudzoziemca ośrodkiem pomocy społecznej,
- c) pomocy w uzyskaniu możliwości zamieszkania, w tym w przypadku, gdy cudzoziemiec spełnia przesłanki udzielenia tego typu wsparcia – w mieszkaniu treningowym lub wspomaganym,
- d) prowadzenia z cudzoziemcem pracy socjalnej,
- e) innych uzgodnionych z cudzoziemcem działań wynikających z indywidualnej sytuacji życiowej cudzoziemca,
- f) wskazania pracownika, zwanego dalej „realizatorem programu”, uzgadniającego
z cudzoziemcem program oraz wspierającego cudzoziemca w okresie realizacji tego programu
- cudzoziemca do:
- a) wskazania miejsca zamieszkania,
- b) zarejestrowania się w powiatowym urzędzie pracy w terminie ustalonym w programie oraz aktywnego poszukiwania pracy,
- c) obowiązkowego uczestnictwa w kursach języka polskiego, w przypadku, gdy zachodzi taka potrzeba,
- d) współdziałania oraz kontaktowania się z realizatorem programu w ustalonych terminach, nie rzadziej jednak niż 2 razy w miesiącu,
- e) innych uzgodnionych z realizatorem programu działań wynikających z jego indywidualnej sytuacji życiowej,
- f) przestrzegania zobowiązań przyjętych w programie.
Powiatowe centrum pomocy rodzinie przekazuje wojewodzie uzgodniony z cudzoziemcem program wraz z przewidywanymi kosztami jego realizacji. Wojewoda
po akceptacji przedstawionego programu przekazuje środki na jego realizację.